Kluczowe kompetencje cyfrowe w biznesie

1. Transformacja cyfrowa, a popyt na kompetencje

Rzeczywistość XXI w. określa termin VUCA, stanowiący akronim słów – volatility (zmienność), uncertainty (niepewność), complexity (złożoność) i ambiguity (niejednoznaczność). Do największych, współczesnych wyzwań społeczno-gospodarczych zaliczyć należy m.in. pandemię, cyberprzestępczość, konflikty zbrojne, zmiany klimatyczne, problemy z surowcami i łańcuchami dostaw. Wszystko to wpływa na funkcjonowanie przedsiębiorstw, rynku pracy i edukacji, dokonując ich swoistej transformacji.

Transformacja cyfrowa doprowadziła m.in. do [D. Roszkowska, Gospodarka, nowe technologie i innowacje w erze transformacji cyfrowej, UwB, Białystok 2021]:

osłabienia znaczenia praw własności w gospodarce na rzecz współdzielenia,
pojawienia się nowego rodzaju dóbr ekonomicznych (dane cyfrowe),
powstania nowych rodzajów podmiotów gospodarczych, takich jak organizacje wirtualne i platformy cyfrowe,
wzrostu dostępności narzędzi cyfrowych,
wdrożenia nowych modeli generowania przychodów i tworzenia innowacji,
zmian zachowań konsumentów i zwiększenia dostępu do danych.

Nowa normalność to termin coraz częściej stosowany dla opisania obecnych warunków gospodarczych, w pocovidowej erze postępującej digitalizacji. Trwające procesy cyfryzacji i związana z nimi automatyzacja procesów, powodują nierównowagę strukturalną na rynku pracy, uwidaczniając znaczną lukę kompetencyjną oraz niedostosowania w ofercie edukacyjno-szkoleniowej. Pozytywny jest fakt, iż wśród pracowników istnieje duża chęć na zdobywanie nowych umiejętności. Pracownicy widzą potrzebę szkolenia i zdobywania nowych umiejętności, aby zachować zdolność do zatrudnienia w nadchodzących latach.

2. Zawody i umiejętności przyszłości

Według raportu Invetage [The Adecco Group, Inovantage. Siła przyciągania talentów. Podsumowanie ze spojrzeniem na Polskę – styczeń 2021, 2020], od 2021 r. następują fundamentalne zmiany w strukturze popytu na specjalistów. W całej Europie następuje dynamiczny wzrost zapotrzebowania na wyspecjalizowanych pracowników
w obszarach takich jak:

Sztuczna inteligencja (AI) i uczenie maszynowe
Big data
Media społecznościowe
Internet rzeczy
Inżynieria materiałowa

Zdecydowana większość liderów biznesu widzi konieczność rozwoju kompetencji pracowników w obszarze umiejętności cyfrowych, analizy danych, radzenia sobie
z presją i wyzwaniami [The Adecco Group, Future of Work post-COVID: Bridging Divides For Shared Prosperity, 2020].

W 2020 r. Światowe Forum Ekonomiczne (WEF) opublikowało listę najbardziej perspektywicznych zawodów. W rankingu 10 umiejętności przyszłości wskazano pięć dotyczących rozwiązywania problemów, dwie związane z samozarządzaniem, dwie odnoszące się do wykorzystania i rozwoju technologii, jedną dotyczącą pracy
z ludźmi. Pełna list wygląda następująco:

Myślenie analityczne i innowacyjność
Aktywne uczenie się i strategie uczenia
Kompleksowe rozwiązywanie problemów
Krytyczne myślenie i analiza
Kreatywność, oryginalność i inicjatywa
Przywództwo i wpływ społeczny
Wykorzystanie, monitorowanie i kontrola technologii
Projektowanie i programowanie technologii
Odporność, tolerancja na stres i elastyczność
Rozumowanie, rozwiązywanie problemów i myślenie

Forum prognozuje, że do 2025 r., około 50% wszystkich pracowników będzie zmuszonych do przekwalifikowania. Najprawdopodobniej w kierunku tzw. zawodów przyszłości [Rys.1].

Rys.1. Zawody przyszłości

Źródło: The Future of Jobs Report 2020, World Economic Forum

3. Kompetencje cyfrowe jako kompetencje kluczowe w gospodarce cyfrowej

Analiza strategii i działań mających na celu rozwój kompetencji cyfrowych w państwach Unii Europejskiej, sporządzona przez Centrum Cyfrowego w 2018 r. wskazuje cztery obszary wdrażania i rozwoju kompetencji cyfrowych:

edukacja dorosłych (rynek pracy, uczenie się przez całe życie),
edukacja szkolna,
talenty cyfrowe (specjaliści IT),
e-integracja.

Katalog kompetencji kluczowych, opublikowany w 2021 roku przez Komisję Europejska obejmuje osiem następujących kompetencji:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie,
kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Rys. 2. Umiejętności kluczowe

Źródło: opracowanie własne.

Przyjęta w 2020 r. przez Radę Ministrów RP, Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030, dzieli kompetencje kluczowe na umiejętności podstawowe i przekrojowe. Wśród nich umiejętności cyfrowe wskazane są jako jedna z dziesięciu umiejętności przekrojowych w zakresie myślenia krytycznego, gotowości do uczenia się, rozwiązywania problemów, pracy zespołowej, przystosowania do nowych warunków [Rys. 3].

Rys. 3. Umiejętności kluczowe

Źródło: ZINTEGROWANA STRATEGIA UMIEJĘTNOŚCI 2030 (CZĘŚĆ OGÓLNA), Ministerstwo Edukacji Narodowej

4. Klasyfikacja kompetencji cyfrowych

Zgodnie z treścią Studium wyzwań dla Polski w perspektywie 2030 r., kompetencje cyfrowe powinny zostać wprowadzone do nauczania zarówno w szkołach, na poziomie szkolnictwa wyższego oraz na kursach dla dorosłych. Pożądane kompetencje cyfrowe obejmować powinny co najmniej trzy klasy umiejętności, w tym:

wykorzystanie informacji i danych,
kreatywne korzystanie z cyfrowych mediów,
zrozumienie i efektywne korzystanie z ICT (technologie informacyjno-komunikacyjne, w tym znajomość zasad technologii cyfrowych, tj. podstaw ich działania
i mechanizmów, umiejętności obsługi urządzeń, programów itp.).

Szersza i bardziej rozwinięta klasyfikacja kompetencji cyfrowych znajduje się w dokumencie DigComp 2.1 [S. Carretero, R. Vuorikari, Y. Punie, DigComp 2.1. Ramy kompetencji cyfrowych dla obywateli, z 8 poziomami biegłości i przykładami zastosowania, Publications Office of the European Union]. Zgodnie z tym dokumentem, stanowiącym punkt odniesienia większości szkoleń w obszarze kompetencji cyfrowych, kompetencje te sklasyfikowane są w 5 obszarach:

Informacja i dane
Komunikacja i współpraca
Tworzenie treści cyfrowych
Bezpieczeństwo
Rozwiązywanie problemów

Analiza ramowych programów szkolenia w zakresie wspomagania szkół w wykorzystywaniu nowoczesnych technologii w procesie nauczania/uczenia się, a także standardów DigComp i klasyfikacji ESCO doprowadziła do stworzenia zestawu kluczowych kompetencji cyfrowych. W efekcie ustalono oczekiwany profil pracownika w dobie transformacji cyfrowej. Kompetencje zostały podzielone na obszar wiedzy, umiejętności i postaw (tj. kompetencji miękkich).

Profil kluczowych kompetencji cyfrowych:

1) WIEDZA

W zakresie wiedzy kompetencje cyfrowe wymagają:

znajomości kluczowych zagadnień (istoty, roli i możliwości technologii cyfrowych),
znajomości technologii i narzędzi cyfrowych, a także możliwości ich wykorzystania,
znajomości zasad cyberbezpieczeństwa i ochrony danych w sieci,
rozumienia sposobu, w jaki technologie cyfrowe mogą wspierać kreatywność i innowacje,
rozumienia kwestii dotyczących wiarygodności i rzetelności źródeł danych, informacji i treści cyfrowych,
znajomości prawnych i etycznych uwarunkowań interaktywnego korzystania z technologii cyfrowych.

2) UMIEJĘTNOŚCI

W zakresie umiejętności kompetencje cyfrowe wymagają:

identyfikowania (potrzeb informacyjnych, strategii wyszukiwania), znajdowania (danych, informacji i treści) – źródeł i sposobów na dotarcie do nich, gromadzenia, przetwarzania, oceniania i krytycznego wykorzystywania informacji,
korzystania z narzędzi i programów cyfrowych,
wykorzystywania technologii cyfrowych przy pracy,
krytycznej oceny wiarygodności i danych, informacji i treści cyfrowych,
integracji własnej wiedzy, aby przyczyniać się do rozwoju profesjonalnej praktyki i wiedzy,
innowacyjności – proponowania nowych koncepcji i procesów w danej dziedzinie przy wykorzystaniu technologii cyfrowych,
rozpoznawania potrzeb i rozwiązań technologicznych,
tworzenia rozwiązań problemów technicznych.

3) POSTAWY (KOMPETENCJE MIĘKKIE)

W zakresie postaw kompetencje cyfrowe wymagają:

myślenia analitycznego,
kreatywności,
samodzielności w działaniu,
myślenia systemowego,
zarządzania czasem,
dbałości o szczegóły,
budowania kontaktów,
identyfikacji potrzeb i odpowiedzi technologicznych.

5. Oferta edukacyjna w zakresie rozwoju kompetencji cyfrowych

W Polsce, certyfikowane szkolenia w zakresie kompetencji cyfrowych, klasyfikowanych zgodnie z DigiComp 2.0 prowadzą m.in.:

Fundacja ECCC (Europejski Certyfikat Kompetencji Cyfrowych),
ECDL (Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych).

Ciekawą inicjatywą jest realizowany przez projekt PARP: „Akademia menadżera – kompetencje w zakresie cyfryzacji”. Dofinansowuje on koszty usług szkoleniowych
i doradczych dotyczących zarządzania transformacją cyfrową. Program ma wspierać rozwój kompetencji cyfrowych menadżera w takich obszarach jak:

Zarządzanie transformacją cyfrową
Zarządzanie procesami w transformacji cyfrowej
Zarządzanie zintegrowanymi danymi
Opracowanie modelu biznesowego
Zarządzanie zmianą
Zarządzanie produktem
Przywództwo i zarządzanie zespołami w wirtualnym środowisku
Marketing w gospodarce cyfrowej
Sprzedaż w gospodarce cyfrowej
Przedsiębiorczość technologiczna
Zarządzanie cyfryzacją w inteligentnej fabryce
Bezpieczeństwo cyfrowe

W Bazie Usług Rozwojowych PARP dla Biznesu w marcu 2022 r. odnotowano około 4,5 tysiąca usług pokrywających ofertę w wyżej wymienionych obszarach
(liczba ofert wciąż rośnie).

Co więcej, dzięki projektowi Menadżer 4.0, przedsiębiorstwa z sektora MŚP mogą uzyskać refundację wydatków na usługi w zakresie podnoszenia kompetencji menadżerskich w obszarze transformacji cyfrowej (usługi rozwojowe, co do zasady, realizowane są przez firmy szkoleniowe/doradcze zarejestrowane
w Bazie Usług Rozwojowych PARP).

Firmy z sektora MŚP, w ramach refundacji kosztów podnoszenia kompetencji cyfrowych, (w okresie 01.01.2022 – 30.09.2023) mogą także skorzystać z takich projektów jak:

Warto wskazać również możliwość nauki o transformacjach cyfrowych jaką daje stypendium Santander Tech | MIT Leading Digital Transformation. Program ten obejmuje tematykę: AI (sztucznej inteligencji), cloud computing (przetwarzania w chmurze), blockchain, cybersecurity (cyberbezpieczeństwa) i IOT (internetu rzeczy).
Na koniec uczestnik może otrzymać certyfikat ukończenia kursu Massachusetts Institute of Technology.
Więcej na stronie: https://app.becas-santander.com/pl/program/mit_pl2022

W zdobywaniu i rozwoju kompetencji cyfrowych osób związanych ze sferą biznesową służą m.in. studia MBA czy studia podyplomowe [Tab. 1].

Tab. 1. Studia w zakresie transformacji cyfrowej dla biznesu

UCZELNIA/INSTYTUCJA	NAZWA STUDIÓW	PROGRAM
Akademia Leona Koźmińskiego	Koźmiński MBA Cyfrowa Transformacja	Dowiedz się więcej
Akademia Leona Koźmińskiego	Transformacja cyfrowa biznesu	Dowiedz się więcej
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie	Transformacja Cyfrowa	Dowiedz się więcej
Wyższa Szkoła Bankowa w Chorzowie	Menedżer ds. transformacji cyfrowej	Dowiedz się więcej
Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości w Wałbrzychu	Transformacja Cyfrowa Biznesu	Dowiedz się więcej
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu	Zarządzanie i technologie w Industry 4.0	Dowiedz się więcej
Wydział Technologii Materiałowych i Wzornictwa Tekstyliów Politechniki Łódzkiej	Nowe Technologie w Przemyśle Lekkim. Transformacja do Cyrkularnej Gospodarki Cyfrowej	Dowiedz się więcej
Wydział Inżynierii Mechanicznej Politechniki Poznańskiej	Informatyczne Systemy Zarządzania Produktem i Procesem w Przemyśle 4.0	Dowiedz się więcej
Sopocka Akademia Nauk Stosowanych	Manager Cyfrowych Innowacji	Dowiedz się więcej
Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej	Zarządzanie zasobami IT	Dowiedz się więcej
Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego	FinTech	Dowiedz się więcej
Szkoła Biznesu Politechniki Warszawskiej	MBA Digital Transformation	Dowiedz się więcej
	MBA Kaizen Industry 4.0	Dowiedz się więcej
	Sztuczna Inteligencja w Biznesie	Dowiedz się więcej
	MBA Finance & Technology	Dowiedz się więcej
Międzynarodowe Centrum Badań Interdyscyplinarnych	MBA Przemysł 4.0	Dowiedz się więcej
Szkoła główna handlowa w Warszawie	Technologie i procesy przyszłości	Dowiedz się więcej
Szkoła główna handlowa w Warszawie	Sztuczna inteligencja dla biznesu - AI for business	Dowiedz się więcej
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu	Zarządzanie i technologie w Industry 4.0	Dowiedz się więcej
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu	Zaawansowane techniki analityczne w biznesie. Studia podyplomowe pod patronatem SAS Institute	Dowiedz się więcej

Źródło: opracowanie własne

Oprócz studiów podyplomowych, uczelnie wyższe zaczęły, dosyć niedawno, wzbogacać swoją ofertę edukacji w tematyce cyfryzacji o kierunki prowadzone w trybie stacjonarnym, w tym, m.in.:

Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego – kierunek: Cyfryzacja i zarządzanie danymi w biznesie
Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego – kierunek: Gospodarka cyfrowa / Digital economy
Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego – specjalność: Menedżer wobec wyzwań transformacji cyfrowej (na kierunku zarządzania studiów I stopnia)

W tradycyjnej formie nauczania sposób pozyskiwania i rozwoju kompetencji cyfrowych odbywa się poprzez studia, szkolenia i praktykę. Alternatywną możliwością przyswajania wiedzy i ćwiczenia umiejętności są symulacyjne gry wideo (gry decyzyjne).

Na studiach MBA kształcenie odbywa się z wykorzystaniem praktycznego zastosowania wiedzy, dlatego częstym wzbogaceniem podstawy programowej są gry symulacyjne. Wykorzystanie ich jako narzędzi szkoleniowych umożliwia uczestnikom poczuć prawdziwe konsekwencje własnych działań w wirtualnym środowisku pracy, wzbogacić kompetencje i zwiększyć skuteczność przyswajania wiedzy. Symulacja może odbywać się w formie gry planszowej lub online. Wśród tego typu rozwiązań dużą popularnością cieszy się gra (online) Marketplace, oferująca ponad 30 symulacji marketingowych i biznesowych. Jednakże Marketplace nie zawiera tematyki związanej z transformacją cyfrową. W programie znajdują się symulacje w zakresie: marketingu; przedsiębiorczości; podstaw biznesu, strategii i finansów; zarządzania strategicznego; zarządzania kanałem i łańcuchem dostaw.

Aby zrozumieć istotę transformacji cyfrowej, adekwatnym rozwiązaniem jest gra Digi Lader. Poprzez symulację edukacyjną online, gracz wciela się w rolę pracownika korporacji specjalizującej się w doradztwie z obszaru transformacji cyfrowej i musi wykonać czynności związane m.in. z rozwiązywaniem problemów klientów przy użyciu technologii cyfrowych. Dzięki temu gracz będzie miał możliwość poznać i rozwinąć kompetencje cyfrowe w zakresie znajomości i zastosowania 10 obszarów technologii cyfrowych [Rys. 4].

Rys. 4. Obszary technologii cyfrowej rozwijane w grze Digi Leader

Źródło: opracowanie własne.

Kluczowe kompetencje cyfrowe w biznesie

Wyślij do nas wiadomość